Kaba Si Domba Ameh
![]() | Disarankan membagi karya ini menjadi beberapa halaman. JIka Anda ingin membantu, silakan lihat pedoman gaya dan halaman bantuan. |

K a b a
SI DOMBA AMEH
OLEH
A. Damhoeri
%%
Pustaka Indonesia - Bukit Tinggi
1989
I S I :
1. | Beranak Kambiang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
1 |
2. | Mintak tanduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
7 |
3. | Dalam rimbo gadang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
14 |
4. | Pulau raksasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
18 |
5. | Parentah rajo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
27 |
6. | Mancari judu Puti Salendang Dunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
34 |
7. | Parang basa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
43 |
8. | Rasio tabukak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
47 |
9. | Panutuik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
53 |
. / / .

Kaik bakaik aka baringin,
diateh bukik tampek tumbuahnyo;
Kaba curito kami salin,
curito guru dahulunyo.
Siakoh tasabuik dalam curito,
duo urang misikin balaki bini,
nan surang lah tuo dan surang gaek,
tapi alah salamo hiduik,
balun panah mandapek anak.
Lamo tapikia-pikia dek kaduonyo,
kok mati beliau isuak,
siakoh pangganti katurunan,
tando lai hiduik ateh dunia,
bak itu juo nan biaso,
adat hiduik baranak pinak,
sudah bapinak ba cucu pulo,
panyambuang katurunan salamonyo.
Ado kapado suatu malam,
bulan nan sadang bileh panuah,
bulan ampek baleh bak kato urang,
tarang kasadonyo dunia nangko
bakatolah si laki kapado bininyo;
" Manolah kau si Intan Suri,
alah salamo tu kito kawin,
kok tak salah hambo mahetong,
alah labiah limo puluah tahun,
anak saurang balun dapek,
sia isuak pangganti kito,
kok alah mati koto kaduonyo,
sia urang kan man doakan kito?"
Duduak tamanuang malah bininyo,
ciek tidak dapek jawab,
satu tidak dapek buni,
di jawab sajo jo aia mato,
jatuah ciek, jatuh duo,
itu nan dapek dek padusi,
isak jo sadan dalam tangih.
" Kini bak itulah nan ka elok,"
glah manyambuang pulo lakinyo,
"tidak kasia kito mamintak,
salain kapado Allah Ta'ala,
itulah nan Maha Kuaso,
nan bakuasi dalam alam nangko,
molah kita membaco doa,
mamintak kito pado nan satu,
kok lai kan dapek juo anak surang."
lalu turun kaduonyo,
alah pai kapincuran,
langsuang maambiak aia sambahyang,
salasai maambiak aia sambahyang,
sambahyang tahajud kaduonyo.
Salasai baliau sambahyang tahajud,
dibaco doa dek lakinyo,
bini tingga ma aminkan sajo,
doa dibaco sungguah-sungguah,
sangaiklah khusyu' bak kato urang,
sempai balinangan aia mato,
ikolah nan buni doanyo:
" Ya Allah ya Tuhan nan Mahakuaso, Angkau juolah nan mangatahui kadaan hamboMu,
kok kami alah basalah, bari ampun kami nangko
namun kami kan meminta juo,
kapado Angkau ya Tuhan nan Mahakuaso,
karuniakanlah kami surang anak,
anak kan panaruihkan katurunan kami,
baiak laki-laki atau padusi,
baiak hitam ataupun putiah,
asa lai Angkau karuniakan,
kok binatang anak kami,
kami tarimo juo jo hati rela,
kok batu bana anak kami,
kami tarimo jo sanang hati . . . . . ."
Bak itulah buni doa si laki,
walau si bini heran tacangang,
mandanga mukasuik doa lakinyo,
inyo tingga ma aminkan sajo,
sasuai kahandak nan balaku,
apo nan di barikan dek Tuhan,
ditarimo dengan sanang hati.
Allah Ta'ala kayo sungguah,
tidak barapo bulan antaranyo,
alah manganduang bini si misikin tu,
paruik batambah gadang juo,
sananglah hati kaduonyo,
tak baranti ba syukur kapado Tuhan.
Tando anak lai kan elok,
salamo mandehnyo manangduang,
razaki murah, sihat badannyo,
sabuwah tidak ado nan kurang,
tidak tabado gadangnyo hati,
sambia basyukur kapado Allah.
Alah sampai ukatunyo manganduang,
iyolah sambilan bulan sapuluah hari,
alah sakik bini si patani tu,
iyo sakik kan malahiakan,
pado ampek baleh hari bulan,
bulan nan sadang bulek panuah,
alah malahiakan malah padusi tu.
Allah Ta'ala kayo sungguah,
kok nan biaso nan balaku,
takalo paja jolong lahia,
tadanga 'ngeak' sampai diluwa,
tapi pado bini si misikin iko,
baru sajo anaknyo lahia,
bukannyo ngeak nan tadanga,
tapi babuni suaro: "..embeeek,..."
iyolah suaro kambiang....
Alah dipareso dek bidan nan manolong,
iyo sabana kambiang nan lahia,
anak kambiang ampek kakinyo,
bulunyo putiah sarupo kapeh,
mambebek tidak barantinyo,
sambia malihek bapak jo mandehnyo.
Takajuiklah urang kasadonyo,
bak itu pulo mandeh jo bapak,
namun sabuwah tidak ma umpek,
malahan basyukur kapado tuhan,
alah dapek anak kahandak hati,
sasuai jo doa nan disampaikan,
untuang lai sarupo kambiang,
kok nan lahia sarupo ula,
kan ditarimo juo jo hati rela.
Maalumlah nan labiah anak kambiang,
sato lahia sato balari,
tidak di baduang dek bidannyo,
iyo lah lari ka halaman,
pai mamanjek-manjek paga,
pai mahambua-hambua banda,
ondeeeeh, iyo sabana kayo tuhan Allah....
Alah panek dek bamain,
bamain di tangah halaman jo parak,
lalu mahambua ka ateh rumah,
pai manyusu ka mandehnyo,
di paguik jo kasiah sayang,
saketek kasiah tidak bakurang,
santano anak ba kaki ampek....
Tapi sabuwah maheran nan maberan,
tidak barapo bulan antaronyo,
kambiang batambah gadang juo,
kini alah jaleh bantuak badannyo,
bukanlah inyo sabangso kambiang,
tapi iyolah bangso biri-biri,
dinamoilah bolau tu jo si Domba.
Sabuwah pulo nan maheran,
tidak barapo lamo di antaronyo,
si Domba pandai ma ngecek-ngecek,
mangecek sarupo urang bana,
heranlah urang mandangakan,
biri-biri nan pintar babicaro,
tidak ubahnyo jo anak urang=bana.
Sahinggo ado urang manamokan,
si Domba jo Domba Siluman.....
. / / / .
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
2. MINTAK TANDUAK
Tukang membawo tukua jo pahek,
nan lupo alah dikana-kana,
kok lupo lah payah dek mengingkek;
Nan tak dilihek alah diliheh,
nan balun didanga alah didanga,
kambiang nan pandai mangecek-ngecek.
Alah sahari duo hari,
habih hari batuka pakan,
pakan lah baganti dengan bulan,
si Domba batambah gadang juo,
gadangnyo bak di hambuih-hambuih,
tumpuan kasiah mandeh jo bapak,
labiah dari ba anak manusia,
Bilo hari alah siang,
si Domba lah pai bamain-main,
tidak bamain karumah ampek,
tidak pulo jo bocah-bocah,
jo bodah anak manusia,
tapi bamain katangah padang,
tampek kambiang mancari makan,
bamain basamo jo anak bintangan,
iyolah anak biri-biri.
Ado kapado suatu hari,
Si Domba pulang dengan manangis,
mukasuiknyo mambebek ba ulang-ulang,
agak panjang lagu bebeknyo,
mandeh alah mangarati,
anaknyo pulang mambawo tangih,
antah apo sabab karanonyo,
"mbeeek... mmbeeek..."
Alah batanyo mandeh kanduangnyo,
"Anak denai di buyuang domba,
apo sabab karanyonyo,
Buyuang pulang mambawo tangih,
cubo tarangkan pado mandeh!"
"Mmmmbeek.... mmmbeeekkk." jawab si Domba,
"kawab hambo pagaluik bana,
paruik disodok jo tanduaknyo
kapalo di adu jo tanduaknyo,
sakik rasonyo pasandian,
hambo tidak dapek mambaleh,
sabab hambo tidak punyo tanduak..."
"Anak denai si Buyuang Domba,
itu tak usah waang risaukan,
jaan waang bawo masuak hati,
sabab baa dek bak itu,
waang iyolah tidak batanduak,
nanti sampai waang gadang,
kan tumbuah juo tanduang waang."
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
Seekor pun tak ada jang berani lagi padanja
- 9 -
"Tidak mandeh," jawab si Bujang Domba,
"Hambo tak suko manarimo,
kok lai sayang mandeh ka hambo
balikan juo hambo tanduak,
buliah dilakekkan di kapalo,
kawan nak jaan lalu lalang sajo,
kok tidak nan bak itu,
marasai juo badan hambo,
kanai tanduak tiok hari.
mandi juo nan ka sangsai..."
"Ondeeeeh, nak," jawab mandehnyo,
"Sampai sekarang maso kini,
nan satahu bapak jo mandeh,
alun panah dijuwa urang,
baiak di toko atau di kadai-kadai,
iyolah tanduak biri-biri,
sabab baa dek bak itu,
tanduak tu tumbuah sandirinyo."
Usah si Domba akan antok,
jaankan hatinyo nan kan sanang,
batambah kareh suaro tangihnyo,
bilanglah aka mandeh kanduang,
dibawo ba iyo jo lakinyo.
Salasai bapikia-pikia kaduonyo,
alah dihinok dimanuangkan,
lalu bakato molah bapaknyo :
- 10 -
nan dikampuang kito nangko,
ado apa basi sabuwah, (apa = apar besi)
cubolah kau pai ka kiun,
cubo tanyokan ka tukang apa basi,
kok lai pandai inyo mambuek,
iyo mambuwek tanduak biri-biri.
kok lai pandai bolau itu,
suruah buwekkan tanduak sapasang,
bara haragonyo kito bayia."
Mandanga kato damikian,
alah pai mandeh si Domba,
pai kasabuwah apa basi,
tidak jauah dari rumahnyo,
alah basuwo tukang disanan,
disampaikan malah mukasuik hati,
iyo nak mambuwek tanduak biri-biri,
mandanga pasan dari mandeh,
galak tabahak tukang basi,
dipilih-pilih sisunguik nan panjang,
lalu manjawab inyo sakali :
"Manolah kakak nan batanyi,
salamo hambo hiduik diateh dunia,
salamo hambo bakarajo disiko,
balun panah urang mamasan tanduak,
hanyo nan ado iyolah mambuwek pakakeh,
kok landiang jo sabik,
kok pangkus jo pisau,
lah sakik garan kakak nangko,
pulanglah kakak babaliak,
kami usah diganggu juo." - 11 -
Namun mandeh alun manyarah,
di tarangkan baliak kapado tukang,
bahaso anaknyo iyolah biri-biri,
inyo tadagak mamakai tanduak,
minta dibuwekkan tanduak sapasang,
bara haragonyo akan dibayia."
Galak gadang si tukang basi :
"kok bak itu kato kakak,
tahulah hambo kini nangko,
kakak nan mandeh si Bujang Domba,
namun bak itu kato kami,
salaruik salamo nangko,
kami balun panah mambuwek tanduak,
mambuek taj bulai mancubo,
tapi alah lamo maso kutikonyo."
Lah panek tangka batangka,
lah puweh rundiang barundiang,
pulanglah mande jo tangan hampo,
tidak tabawo apo di mukasuik,
sampai di rumah duduak tamanuang,
mangana kahandak tidak balaku.
Sirah sirah buwah samangko,
dibukak kulik tampaklah isi;
Baraliah kaba sakutiko,
baraliah kapadi si tukang basi.
Alah sapaningga mandeh si Dombam
- 12 -
antah pangkua antah tambilang,
antah pisau atau nan lain,
diambiak malah basi sakarek,
lalu dimasuakkan kadalam api,
dipompa pi dek anak buwahnyo,
lah sirah basi dalam baro,
tapi sabanta antaronyo,
lah habih sajo basi jadi abu,
lah diambiak sapotong lai,
lalu dimasukkan kadalam baro,
tidak barapo lamo antaronyo,
basi manjadi dadak sajo,
hilang tidak mambari bakeh,
heran tacangang di tukang basi,
Alah di hirok manuangkan,
di tungkuik di tilantangkan,
takana pasanan mandi di Domba,
sambia ba pikia-pikia surang :
"Antah kiramat si Buyuang Domba,
sabuwah karajo indak manjadi,
kok diambiak sabuwah isi,
kok batambah rugi juo."
Alah dipikia dimanuangkan,
disuruah malah anak buwahnyo,
dihimbau baliak mandeh si Domba,
ditanyokan bana elok-elok,
dibawo pulo anaknyo sananan,
di ukua kapalo jo nan lain,
lalu di ambiak basi sapotong, - 13 -
basi tidak hancua lai,
alah di tampo basi nantun,
dibuwek malah tanduak sapasang,
sarupo urang mambuwek taji,
kok taji di kaki ayam,
kok tanduak di kapalo biri-biri.
Alah salasai tanduak di buwek,
lalu dipasang di kapalo si Domba,
tapasang arek di kapalo,
sarupo tanduak sabananyo,
tidak tabado gadang hati,
iyolah si Buyuang domba kito,
taruh balari katangah padang,
dicari kawan nan manggaduah,
dibawo inyo bacakak,
kapalo diadu jo kapalo,
habiah takalukua kapalo kawan,
surang tidak malawan lai,
Nan mandeh si Buyuang Domba,
alah batanyo ka tukang basi,
bara harago tanduak nantun,
lalu manjawab si tukang basi:
"kakak juo janyo hambo,
tanduak usah kakak bayia,
paresan hambo ka anak kakak,
anak nan lucu kiramat pulo."
Sananglah hati mandeh kanduang,
pulang babaliak basanang hati.
{c|. / / .}} 14.
3 . DALAM RIMBO GADANG
Karatau madang dibulu,
babuwah babung balun;
Marantau hambo dahulu,
dirumah paguno balun.
Ado kapado suatu malam,
bakato si Domba kapadi mandeh,
sarato pulo pado bapaknyo:
"Mandeh juo kato hambo,
sarato kapado bapak hambo,
hambo mukasuik pai marantau,
izin jo rela dari mandeh jo bapak."
mandanga kato demikian,
takajuik kaduo orang gaeknyo,
lalu manjawab malah mandek:
"Anak denai si Domba sayang,
usah anak sabuik pai marantau,
mandeh jo sia bang tinggakan,
kito balun panah bacarai,
samantang waang balun dari nan lain,
sayang jo kasiah bak itu juo.
Sabuwah pulo io, nak kanduang.
-15-
Kok tibo sangsaro jo bahayo,
kasia anak ka mangadu,
awak tak samo jo nan lain."
Menjawab dang si Domba :
"Kok satantang mandeh camehkan,
mandeh tak usah cameh bana,
kito kan lai ba tuhan man manjago.
dimano kito tatap dijagoNyo,
baiak siang ataupun malam,
lapehlah hambo dek mande jo bapak,
bisuak hari hambo barangkek."
Tibarau batang galangah,
tumbuah sarumpun jo kaladi;
Ditangah tidak tatangah,
dilapeh malah nan jadi.
Alah barisuak hari siang,
memintak izin si Bujang Domba,
mamintak izin kapado rang gaeknyo,
lalu bajalannyo sakali,
sarupo lonjak labu tabanam,
tidak takana di nan lain,
bajalan taruih masuak rimbo,
iyo kadalam rimbo gadang,
iyo kadalam rimbo gadang,
Rimbo batambah langang juo,
balun panah dijajak manusia,
banyak binatang didalamnyo,
harimau jo ula baruwang gadang. namun si Domba tidaklah takuik,
taruih juo inyo bajalan,
tidak malenging ka balakang lai,
dirancah samak jo baluka,
di turuni jurang bukik didaki,
arah tujuan balun obeh.
Dek lama lambek bajalan,
alah tasirobok saikua harimau,
iyo saikua harimau gadang,
gadang nan tidak gadang bana,
kurang saketek dari bapak kudo,
lalu bapikia harimau nantun :
"Iko molah razaki lah datang,
laikoh kan kanyak paruik den,
dek kambiang sagadang iko?"
Lalu di tangkok kambiang nantun,
dihambua jo hambua dapo,
harimau tibo Domba mailak,
alah tasungkua kabatang kayu,
tabik bangih harimau nantun,
lalu di cokok sakali lai,
Domba mailak sambia mananduak,
lah kanai paruik harimau,
kanai tanduak nan batuwah,
tabusai malah paruik panjangnyo,
tabusai alah bajelo-jelo,
mati nan jadi harimau nantun. -17-
Taruih bajalan si Bujang Domba,
dimano malam lalu baranti,
lalok dibawah batang kayu,
bari slang bajalan pulo,
lah sampai di kaki gunuang,
batamu saikua ula gadang,
gadang nan tidak gadang bana,
Hanyo sagadang batang karambia,
panjangnyo tak kurang duo puluah,
iyo duo puluab dapo.
Namun ula tidak manggaduah,
itulah nan banamo ula nago,
diagiab Domba babagai ilimu,
dibari pulo mustiko sabuwah,
untuak tangka hiduik didunia,
sananglah bati maso itu,
tarukh juo inyo bajalan.
Alah sahari duo hari,
alah sapakan duo pakan,
si Domba taruih bajalan,
masuak rimbo kaluwa rimbo,
alah sampai ditapi lauik,
lauik nan sangaik gadang bana,
tidak tampak ujuang tapinyo,
aia sajo bakuliliang,
sasayuik sayuik mato mamandang
batamu langik jo ujuang lautan
ufuak langik dikatokan urang
.//.
4. PULAU RAKSASA
Lauik banamo lauik Sakutoro,
ombaknyo sangaiklah gadang;
Kito taruihkan malah curito,
Domba ditapi lauik gadang
Alah dipandang-pandangi bana,
lautan nan aangaik gadang bana,
tidak tampak bateh jo tapinyo,
ombak nan sangaik gadang pulo,
badabua-dabua aalalu ka pasisianyo,
antab lautan apo kan namonyo
Disanan manyaru si Domba kiramat,
dikana-kana amanah ula gadang,
ado sabanta antaronyo,
alah tasumbua kapalo dari lauik,
iyolah kapalo ikan rayo,
gadangnyo sagadang kapa ketek,
lalu bakato ikan rayo:
" Mano cucu den si Bujang Domba,
manga ninik cucu himbau,
handak kamano garan cucu,
rantau dimano kan dituju,
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
Lalu berenanglah ikan itu dengan amat kentjangnja
-19-
Alah manjawab si Bujang Domba :
"Manolah ninik kato hambo,
sababnyo ninik hambo saru,
tolong antakan hambo kakiun,
iyo ka pulau raksasa,
hambo baniat nak kasanan,
ado mukasuik dalam hati,
alah disuruah naiak si Bujang Domba.
Duduaklah Domba dipungguang ikan,
iyo dipungguang ikan rayo nantun,
lalu maluncua si ikan gadang,
sarupo torpedo maso kini,
bakuwak aia dibueknyo,
sangaiklah kancang ikan baranang,
Domba bagayuik elok-elok
bagayuik di sisunguik ikan gadang
manampuah lautan nan bagalombang....
Dek lah lamo ikan baranang,
alah barisuak pagi hari,
mato ari jolong tabik,
lah sampai di pulau sabuwah,
antah apoo namo pulaunyo,
turunlah si Domba kadarayan,
bacarailah dengan ikan rayo,
sikua masuak kalautan, surang naiak kadarek,
bajalan bagontai-gontai,
saketek tidak manaruah takuik,
namonyo DOmba kiramat hiduik-hiduik. -20-
Dek lamo lambek bajalan,
sampailah Domba ditapi kampuang,
kampuang nan ganjia bana,
kok karambianyo sangaiklah tinggi,
kok rumahnyo gadang-gadang,
namonyo sajo pulai raksasa.
barantilah Domba ditapi parak.
Duduak baranti Domba nantun,
ditapi parak sabuwah,
mantimunnyo bagayutan,
jaguangnyi sadang babuwah,
sangaiklah subuah kalihatan.
Alah diambiak buwah mantimun,
dimakan sakanyang-kanyang paruik,
diambiak sajo matah-matah,
alah tabadai Domba kakanyangan.
Ado sabanta antaronyo,
lah tagak si Bujang Domba,
lah ditanduak-i batang mantimun,
di tanduak-i pulo batang jaguang,
mantimun jo jaguang lah habih rusak,
sarupo dilando gajah sakawan,
sabuwah tidak elok lai,
lah sudah karajo nan bak kian,
pai lalok si Domba nantun,
pai lalok ka ateh sabuwah batu,
batu dakek parak nantun. -21-
Tidak lamo pulo antoronyo,
lah datang urang nan punyo parak,
urang baduo laki bini,
tapi balain dari urang biaso,
tingginyo labiah tigo dapo,
kakinyo sagadang batang karambia,
pangka langan sagadang batang pisang,
bangso raksasa disabuik urang,
mukasuik kan maambiak hasia parak,
baiak jaguang jo mantimun,
dibawo karanjang sagadang rumah,
untuak bakeh jaguang jo mantimun.
Alah sampai di tai parak,
heran tacangang kaduonyo,
dilihek parak alah rusak,
mantimun lah habih pacah-pacah,
jaguang lah habih patah-patah,
sabuwah nan tidak elok lai,
bagai dilando angin badai
apokoh sabab karanonyo?
Alah dipareso kasuok jo ka kida,
apo panyabab parak hancua,
apokoh gajah atau ula gadang
tampaklah mukaluak saikua,
sadang lalok diateh batu,
heran tacangang raksasa nan baduo.
Lah bakato raksasa nan jantan :
-22-
Ado mancik pakai tanduak,
molah kito cakau mancik iko!"
ruponyo si raksasa balun tahu,
biri-biri disangko mancik juo.
Mandanga suaro raksasa,
suaro bak bagai gunuang runtuah,
takajuik malah si Bujang Domba,
alah tagak mamasang langkah,
tampaklah raksasa nan baduo,
rakuik jo ganta tidak ado.
Nan raksasa balaki bini,
lalu dijangkau jo ampu jari.
bagai kito mancakau jangkariak,
lalu ditangkok ba capek-cepek,
usah si Domba nan kan dapek,
tangan bininyo nan ta elo.
Si Domba alah ma lompek-lompek,
malompek-lompek sapanuah parak,
ma ilakkan tangan raksasa,
malihek sigap mancik nantun,
batambah bangih si raksasa,
lalu di tanduak langan si raksasa,
kanai tanduak langan raksasa,
marauang sampai kateh langik,
dek berang bacampua bangih.
Mandanga rauang si raksasa,
-23-
lai sabanyak sapuluah urang,
gadang badagok kasadonyo,
ado nan bajangguik panjang-panjang,
sapado panjang jangguiknyo,
alah batanyo nan surang:
"Oi, kawan nan baladang,
pagi-pagi alah heboh-heboh,
apokoh sabab karanonyo,
cubo tarangkan pado kami!"
Lah manjawab raksasa paladang:
"Tidakkoh kalian lihek parak wak den,
alah habiah kanai lanyau,
sarupo dilanyau gajah sakawan,
sabatang tidak elok lai,
kok panyabang karanonyo,
itulah mancik pakai tanduak,
alah payah den dek mancakau,
tapi tidak kunjuang dapek juo."
Alah tagalak kawan-kawannyo:
"Ondeeh, iyo sabana bodong waang,
hanyo mancik sagadang kuku,
tidak dapek dek waang manangkoknyo,
hoi, kawan-kawan, molah kito pacocokkan,
kito acokokkan mancik nantun,
Alah gaduah dalam parak nantun,
mukasuik mancakau binatang nan manggaduah,
iyolah si Bujang Domba,
nan iyo si Bujang Domba,
tidak barasak dari sanan,
manggalipik-galipik dikaki raksasa,
dari suok lari ka kida,
dari kida mahambua ka suok,
raksasa lah heboh mancakaunyo,
usahkan biri-biri nan kan dapek,
bolau jo bolau alah barantuakan,
nan duo urang raksasa
samo ba adu kapalonyo,
kapalo bangkak sagadang katidiang,
dan lain pulo tatumbuak diparuiknyo,
tadongek gadang nan kawannyo,
tahambua cirik kuniangnyo,
Allu rabbi kan busuaknyo,
Alah badatangan pulo kawan-kawannyo,
sakampuang raksasa nantun,
batambah bangih si Bujang Domba,
alah ditanduak mano nan dakek,
habih tabusai paruik panjang,
kok nan parak tampek nantun,
alah sarupo medan paparangan,
alah sarupo sawah jolong di rancah,
alah banyak nan luko kaum raksasa,
nan mati ado pulo,
namun nan mancik pakai tanduak,
usahkan dapek kanai tangkok,
tasingguang sajo balun dapek.
Alah panek dek baparang,
nan dicakau tak kunjuang dapek, tak ubahnyo jo parang bana,
lah datang saurang kaum raksasa,
datang mambawo bandera putiah,
lah dikibakan bandera nantun,
tando takluak kaum raksasa,
tagak si Domba diateh batu,
alah manyambah raksasa kasadonyo.
Alah tahu malah kaum raksasa,
si Domba nan sagadang nantun,
tidak akan talawan dek bolau,
Domba antah domba kiramat,
domba kiramat sakti pulo,
mangaku kalah hanyo lai.
Alan bakato molah jurubicaronyo:
surang raksasa nan tinggi gadang:
" Ampunlah kami Angku Domba,
kami tidak melawan lai,
kami manyarah kini nangku,
buweklah apo nan taragak,
kami tidak malawan lai.
Mandanga kata jurubicaronyo,
lah tagak si Bujang Domba,
di dakek-i sabatang pohon karambia,
lah ditanduak karambia nantun,
ondeeeh, alah tabongka karambia nantun,
tabongka jo urek-ureknyo,
batambah takuik sagalo raksasa,
manggigia sagalo bulu badannyo. Lah tagak Domba diateh batu,
lalu bakato kapado kaum raksasa:
" Manolah kalian kasadonyo,
kalian alah sudah takluak,
usah kalian malawan lai,
kok ado nan baniat kan malawan,
hambo bunuah mati kini nangko.
Kini bak itulah nan ka elok,
hambo jadi rajo di nagari iko,
bawolah hambo ka ustano,
kok tidak nan bak itu,
hambo hancuakan nagari tuan-tuan."
Tapi nan kaum raksasa nantun,
surang tidak malawan lai,
alah diarak Domba nantun,
diarak kadalam ustano,
manjadi rajo bolau disanan,
iyo dinagari kaum raksasa.
bagala Tuanku Domba Sari Alam.
.//.
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
5. PARENTAH RAJO.
Urang Medan ka Samalanga,
lalu di kota banamo Langsa;
Nan tak didanga alah didanga,
Domba manjadi rajo raksasa.
Alah sahari duo hari,
alah sapakan duo pakan,
Domba alah manjadi rajo,
iyo rajo dinagari raksasa,
parentahnyo adia bukan kapalang,
samantang bolau tu bangso binatang,
bagak nan ikan alang-alang,
sikua tak ado barani malawan,
kucuik takuik kasadonyo.
Kini alah datang parentah rajo,
disampaikan kapado sagalo rakyatnyo,
apo bumi parentah nantun,
rakyat raksasa disuruah mananam labu,
iyo pananam labu aia,
laikoh sanak panah mandanga,
labu banamo labu aia,
mangko banamo sarupo itu,
labu gunonyo kan bakeh aia,
iyo sajarah nagara kito,
pado zaman Japang mamarentah,
ado parentah mananam jarak,
rapek papek kasadonyo,
tiok rumah mananan jarak,
nan manuruik kaba baritonyo,
minyaknyo jarak tu nan paguno,
sarupo itu pulo parentah si Domba.
Hebohlah saluruah nagari raksasa,
satiok rumah mananam labu,
alah lamo jo lambek antaronyo,
lah babuwah labu sia tu,
kok buwahnyo iyolah gadang-gadang,
tidak sarupo labu nagari kito,
ciek labu nagari raksasa,
samo gadang jo sabuwah tong.
Alah gadang buah labu nantun,
lalu diambiak molah buwahnyo,
dibanamkan kadalam tabek,
atau kadalam rawang-rawang,
supayo habih isi jo tampangnyo,
mano buwah nan barasiah,
dibawo molah ka ustano rajo,
alah batumpuak buah labu,
lai agaknyo satinggi bukik.
Lah habih takumpua buah labu,
tibo parentah nan kaduwo, supayo labu nan sudah elok,
kini di isi jo ameh perak,
atau intan, bamacam parmato,
kasadonyo dikumpuakan dihalaman ustano.
Kok parentah rajo Domba nantun,
tidaklah sulik dek kaum raksasa,
sabab baa dek bak itu,
dinagari raksasa nantun,
ameh sarupo candawan tumbuah,
intan bak kasiak dipulau,
tidak barapo lamo antaronyo,
alah batimbun labu nantun,
ba isi ameh jo intan podi,
tidak takiro-kiro banyaknyo.
Alah salasai kasadonyo,
ado kapado suatu hari,
alah batitah Tuanku Domba Sari Alam,
kapado hamba rakyatnyo raksasa:
" Manolah kalian kasadonyo,
alah salamo tu hambo disiko,
namun nan kapado badan hambo,
tidaklah disiko salamonyo,
duo hari lai hambo babaliak pulang,
pulang kanagari kampuang hambo,
gantilah hambo dek kalian,
carilah majo mano nan elok,
usah dicinto juo badan hambo. Salain dari pado itu,
antakan hambo dek basamo,
barapo urang nan baguno,
untuak manbawo labu nantun,
sadiokan pulo kapa sabuwah,
antakan hambo ka kampuang hambo,
lah sampai kito disanan,
tuan-tuan babaliak pulang,
usah tuan-tuan tatap disanan,
budi sajo nan kan tingga.
Alah tibo maso kutikonyo,
barangkeklah Tuanku Domba Sari Alam,
dilapeh rakyat hati suci,
dilapeh jo hati ibo,
sarato babarapo urang raksasa,
kasadonyo mamikua labu aia,
labu aia nan bassi ameb,
iyolah ameh intan jo podi.
Salamo lambek dijalan,
lah naiak kapa dilautan,
lah salamo pulo balayia,
bajalan pulo dalam rimbo,
lah sampai ka tapi kampuang,
iyo kampuang si Bujang Domba,
alah baranti dalam rimbo nantun,
tibo parentah dek Tuanku Domba.
Manolah kalian kasadonyo,
ikolah parentah hambo nan ta akia, babatlah tumpak rimbo nangko, Bangunlah disiko sabuwah kampuang, tagakkan pulo rumah sabuwaty, rumah tabuwek dari ameh, halamannyo bakasiak intan podi, cukuik bapaga sakuliliangnyo,
Alah sibuik sagalo raksasa, mambuwek apo parentah rajo, tidaklah susah dek bolau-bolau tu, sarupo kito mambuwek mainan, mainan barupo rumah-rumah ketek, namun cukuik sagalo pakakehnyo, tidak barapo lamo antaronyo, alah salasai rumah nantun,rancak nan bukan alang-alang, namun nan ustano rajo, tidaklah sampai sarancak nantun, sabuwah tidak nan kurang, sanan bakato Tuanku Domba Sari Alam.
"Manolah tuan-tuan kasadonyo, alah sampai dikoko kito bacarai, hambo ucapkan tarimo kasiah, pulanglah tuan-tuan babaliak, usah tuan tatap disiko, itu mangganggu dunia manusia, ba baliak pulang molah tuan-tuan, sampaikan salam hambo ka nagari,
Alah babaliak sagalo raksasa,, babaliak pulang kanagarinyo,
tinggalah si Bujang Domba,
Lah pulang kaum raksasa,
pulang babaliak kanagarinyo,
Si Domba alah bajalan pulo,
manamui mandeh sarato bapaknyo,
didapatinyo kaduo rang gaeknyo,
lai sihat-sihat sajo,
hati bagagak pado anak,
sadang anak dimano garan tu kini,
kaba tidak barito tidak,
antah lai salamat pajalanan,
namun dalam pado itu,
alah pulang sajo anak tampek sayang.
Alah barisuak siang hari,
dibawolah kaduo rang gaeknyo,
dibawo kadalam rimbo nan gadang,
kaduo urang tua nantun,
saketek tidak molah tahu,
si Bujang alun bakaba babarito,
kamano rang gaeknyo kan dibawo,
Alah sampai didalam rimbo,
dakek rumah ameh nantun,
heran tacangang mandeh kanduang,
heran malihek rumah rancak,
rumah tabuwek dari ameh,
bakilau-kilau kanal paneh,
sakik mato memandangi. Bakato malah si Bujang Domba:
" Manolah bapak mandeh hambo,
usah mandeh tagak tacangang,
ikolah kini rumah kito,
ado gudang sabuwah,
panuah baisi ameh intan jo podi,
agiahlah rang kampuang saketek surang,
suruah pindah inyo kasiko,
buweklah rumah jo nagari,
kito ramikan tampek nangko,
mandeh usah lupo bana,
kapado bapak tukang basi,
agak labiahkan bolau saketek.
Tidak barapo lamo antaronyo,
alah rami dalam rimbo nantun,
alah badiri kampuang sabuwah,
rumahnyo sangaik rancak-rancak,
urang kayo kasadonyo,
aman santoso sanang hiduiknyo.
dinamokanlah kampuang: Tanjuang Ameh.
.//.
6. MANCARI JUDU PUTI SALENDANG DUNIA
Usah ditabang batang nangko,
batang di paluik urek baduri;
Kaba baraliah sakutiko,
baraliah ka Puti dalam nagari,
Tasabuik kampuang si Bujang Domba,
tamasuak sabuwah karajaan,
diparentah rajo sangaik adia,
baliau baputo surang sajo,
iyolah saurang puti nan sangaik rancak,
banamo Puti Salendang Dunia.
Nan karancakan Puti Salendang Dunia,
lah tamasahua ka barat jo katimua,
tahu urang kasado nagari,
roman rancak tidak bandiangnyo,
banyaklah rajo bakahandak,
untuak jadi minantu bolau,
tapi sabuwah balun batarimo,
hak itu pulo anak rajo-rajo,
ingin mamatiak bungo kambang,
namun sampai salamo itu,
aurang balun nan ba untuang,
mamatiak bungo sadang kambang.
Mako pado akia curitonyo,
dibukaklah gelanggang dek rajo nantun,
diundang anak rajo-rajo,
Supayo nak samo hadir digalanggang,
sabab rajo kan mamiliah minantu,
untuak suami Puti Salendang Dunia,
Puti nan takaba tabarito,
rancak nan bukan alang-alang,
sampai kalangik tabarito,
tidak ado tandiangnyo puti nentun,
antah kok bidadari ateh langik,
Alah tibo maso kutikonyo,
galanggang alah muloi rami,
dari mano urang tak datang,
dari bukik alah manurun,
dari lurah alah mandaki,
bapakaian rancak kasadonyo,
suliklah mato kan mamiliah,
samo hebaik kasadonyo.
Kok dipiliah-piliash nan bak kian,
ragulah mato kan mamiliah,
surang rancak, nan Jain elok,
Alah sahabih-habih pikia,
dimintak patimbangan ka nan basamo,
baik kapado manti jo panghulu,
atau kapado alim jo ulama,
urang cadiak dalam nagari,
dapeklah satu kaputusan:
Alah dibuwek bungo sabuwah, bungo tabuwek dari karateh,
lah sudah bungo dibuwek,
lalu dimantokan dek surang dukun,
manjadi bungo hikmat bak kato urang,
baa caronyo sabalah sanak sakutiko!
Lalu dibuweklah pangumuman rajo,
pado hari nan ditantukan,
disuruah bakumpua sagalo calon,
iyolah calon minantu rajo,
bakumpua dibawah maligai puti,
lalu dicampakkan bungo hikmat,
siapo urang nan 'ditimpo bungo,
Itulah garan jadi minantu rajo.
heranlah urang mandangakan,
balun panah dilakukan urang,
mancari judu dangan bungo,
bungo nan alah dimantokan,
pandai mancari sandirinyo.
Alah tibo ukatu han ditantukan,
bakumpualah urang dibawah maligai,
Iyolah pangeran anak rajo-rajo,
samo maharok malah kasadonyo,
supayo bolau ditimpo bungo,
untuak jadi suami Salendang Dunia.
Balun pulo urang manonton,
rapek papek kasadonyo,
manyamaik urang kalihatan,
bakumpua dibawah maligai Puti. Alah tadanga pangumuman rajo,
bahaso bungo kan dijatuahkan,
nan manjatuahkan puti sandiri,
badampuang darah kasadonyo,
bak galombang ditangah lauik,
siakoh urang kan ditimponyo,
tambahan kato pangumuman:
kok lah dapek calon minantu rajo,
galanggang taruih dibukak,
manjadi galangganag alek kawin,
pakawinan Puti Salendang Dunia.
Samo maningadah mahadok ka ateh,
iyo kapuncak maligai puti,
tampak taputiah tangan tuan puti,
ditangannyo tapacik bungo sakuntum,
bungo hikmat pancari judu,
tatahan angok kasadonyo,
badantuang-dantuang darah di dado....
Alah dicampakkan molah bungo,
bungo palangi ba rono-rono,
lah jatuah bungo nantun,
lah naiak pulo ka udaro,
ba bega-bega sarupo buruang,
bak kan jatuah tabang pulo,
begai ado nan manabangkan,
heranlah urang mamandangi,
Alah tabang barapo lamonyo,
alah malayok bungo nantun, malayok kabaliak maligai nantun,
alah tajatuah bungo nantun,
tantu dikapalo saurang-urang,
alah balarian pagawai rajo,
mamareso dimano jatuah bungo tu,
alangkah heran sagalo pagawai,
bungo lah hinggok di kapalo,
bukan dikapalo anak rajo,
tidak dikapalo pangeran-pangeran
malah tidak di kapalo urang,
bungo lah hinggok di kapalo kambiang,
sadang tagak di dakek maligai.
Lalu diambiak bungo nantun,
diambiak dek pagawai nan batugeh,
lalu dilaporkan kapado rajo,
bahaso bungo alah hinggok,
tapi tidak di'kapalourang,
tapi iyolah di kapalo biri-biri.
Mandanga Laporan damikian,
heran tacangang rajo nantun,
tidak disangko kan bak itu,
tibo parentah maso itu,
bungo dicampakkan sekali lai.
Diontakan bungo babaliak,
disarankan kapado Puti Salendang Dunia,
supayo dicampakkan bungo baliak,
alah di ulang mancampakkannyo. Tampak tabayang langan nan putiah,
putiah bak lilin dituwang,
iyolah langan tuan puti,
sadang mamagang bungo hikmat,
lalu dicampakkan pulo bungo nantun.
Bungo alah jatuah kabawah,
lalu malayang balkak ka ateb,
tabang babega ka ateb langik,
sampai manyisih-nyisiah awan,
tampak sakilek lah hilang pulo,
alah turun tampaknyo kabawah,
malayok-layok sarupo cako,
nan bak kan jatuah lah naiak pulo,
heranlah urang mamandangi,
iyo kiramat bungo nantun,
tidaklah salah dukun mambuwek.
Alah tabang malayang pulo,
lah jatuah kabawah bungo nantun,
lah balarian sagalo pagawai,
mamareso bungo dima hinggoknyo,
ondeeeeeh,... hinggok dikapalo kambiang juo.
Dilaporkan pulo kapado rajo,
bahaso bungo alab hinggok,
hinggok dikapalo biri biri,
Sangaiklah heran rajo mandanga,
lalu dibuwek malah kaputusan:
hinggoknyo di kapalo kambiang,
apokoh sabab karanonyo,
surang tidak dapek manjawab,
Allah Ta'ala kayo sungguah,
untah kok itu calon minantu rajo.
Diumumkan molah ka nan basamo,
lah duo kali bungo di layangkan,
hinggok dikapalo sikua biri-biri,
kan dijatuahkan sakali lai,
kok hinggok juo disanan,
kambiang diambiak kan minantu,
bak itu putusan dari rajo.
Tinggi batangnyo pohon langsek,
labiah tinggi dari mangkýjdu;
Alun dilihek alah dilihek,
bungo karateh pancari judu.
Alah tabayang pulo tangan nan putiah,
dijatuahkan bungo sakali lai,
gaband heran manakjubkan,
Kini jatuabnyo sabanta sajo,
tidak ba bega-bega diudaro,
jetuahnyo capek mandareh sajo,
langsuang hinggok dikapalo biri-biri,
heran tacangang sagalo pagawai,
alah ditangkok biri-biri nantun,
sabuwah pulo nan maheran,
bungo tak amuah tangga lai.
lakek kuat dikapalo biri-biri.
Alah diarak biri-biri nantun,
dibawo manghadap kapado rajo,
heranlah urang mancaliak,
nan tak dilihek alah dilihek,
kambiang kan jadi minantu rajo,
ondeeeeh, baalah kan hebaik curitonyo.
Alah důduduakkan biri-biri diateh palamina,'
bolau manuruik sajo, baa janyo urang,
si kambiang alah manuruuik sajo,
apokoh ado hikmat didalamnyo,
surang balun ado nan tahu,
Tuhan sajo molah nan ka tahu.
Heranlah urang manandangi,
rajo baminantu biri-biri,
ado pulo nan ma ejek-ejek,
semo mambebek samo holau,
sembia ma uruňk-uruik jangguik,
tapi apo kan disabuik,
garak lah sudah sajak dahulunyo,
sajak dirahim bundo kanduang,
kito tingga manapati.
Ado pulo nan mancamooh:
itulah raja banyak piliah,
kasudahan baminantu binatang,
Tesabuik calon-calon nan banyak tu,
pedo hari sahari itu,
pulang babaliak kanagarinyo,
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
mambawo baragam curito,
ado nan mambawo sakik hati.
Urang dipakan manjuwa balon,
dibali dek urang babalanjo;
Kito tinggakan barito calon,
kito kabakan tantang puti rajo.
Alah salasai akad nikah,
kawinlah Salendang jo si Domba,
di masuakkan kadalam biliak dalam,
biliak anak daro nan sangaik santiang,
bakulambu suto buatan Cino,
barombak-rombak ba mego-mego,
bakasua taba baaleh suto,
panuah dek baun minyak harum,
harumnyo satahun pajalanan.
Bak itulah nasib puti rajo,
nan banamo Puti Salendang Dunia,
hiduik baduo jo lakinyo,
lakinyo iyolah si Biri-biri.
Ujuang talang usah di papek,
dijadikan pangabek banang suto;
Bak itulah curito kami dapek,
bohong urang kami tak sato.
.//.
7. PARANG BASA
Batang tibarau buwekkan dindiang,
untuak paampang aka tubo;
Malang cilako rajo kambiang,
minantu dapek, parang tibo.
Lah lang ang dalam koto jo nagari,
galanggang lah usai lang ang pulo,
tamu alah babaliak pulang,
bak itu pulo anak rajo-rajo,
mahapuih bibia kasadonyo,
namun dibaliak pado itu,
tabik dandam dihatinyo,
rajo dianggap alah mahino,
iyolah mahino sagalo anak rajo,
apo sabab dek bak itu,
labiah kambi ang dari mareko,
itulah asa pangka balanyo.
Mano nan sangaik menyimpan dandam,
dibantuak pasatuan antaro mareko,
disusunlah sabuwah angkatan parang,
tidak barapo lamo antaronyo,
datanglah manyarang kanagari nantun,
iyo kanagari Salendang Dunia.
Sangaiklah takajuik dalam nagari,
disusun angkatan ba capek-capek,
untuak palawan musuah nan datang,
disiapkan sagalo alat sanjato,
parang tidak ta ilakkan lai,
basoboklah musuah ditangah medan,
lalu baparang kaduonyo,
manuruik adat maso dahulu,
jikok tajadi paparangan,
parang baso soh samo surang,
sia nan bagak inyo 'nan manang.
Alah usai parang sahari,
alah sahari duo hari,
alah sampai ka ampek hari,
batambah payah bapak Salendang,
sabab baa dek bak itu,
urang alah bapadu padan,
alah basatu banyak-banyak,
siap jo alat sanjatonyo.
Pado hari nan kalimo,
batambah payah angkatan rajo nantun,
alah hampia kan kalah hanyo lai.
Tidak mananti lamo lai,
hampia kan kalah rajo nantun,
baa nan tekad musuah nantun,
rajo cilako kan inyo bunuah,
Puti Salendang kan ditawan,
minantunyo kan dibantai,
di gulai dimakan basamo-samo.
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
Kutiko saat-saat nan mancamehkan,
hampia kan kalah parang rajo,
Burak urang bagai guruah,
raso kan sampai ka ateh langik,
lah tibo sajo surang pahlawan,
inyo datang maracak kudo,
kudo sambarani capek larinyo,
tak ubahnyo sarupo kilek,
mamag ang sabilah padang ditangannyo,
dihalaunyo musuah kucar kacir,
padangnyo malayang bak baliang-baliang,
sia kanai sia rabah,
surang tak talok malawannyo,
habih balarian musuah nan datang.
Alah sampai hari kaanam,
tiok kan kalah rajo nantun,
alah datang pahlawan gagah,
padangnyo sarupo baliang-baliang,
kancang nan bukan alang-alang,
surang tidak ado nan barani,
musuah balarian puntang pantiang.
Alah sampai tigo hari,
satiok lamah pasukan rajo,
lah datang pahlawan ateh kudo,
antah dari mano datangnyo,
ntah tajun dari langik,
entah mambasuik dari bumi,
surang tidak nan tahu.
Alah sampai kaba barito nantun,
kapado rajo dan mantari-mantari,
tapi surang tidak nan tahu,
dari mano datangnyo pahlawan bakudo,
hanyo satu nan jaleh,
inyo balihak kapado rajo,
handam karam musuah dibuweknyo.
tantang barito nan ganjia nantun,
lah sampai pulo katalingo tuan puti,
namun sarupo jo nan lain,
kok barupo takok taki,
aurang tidak dapek manjawabnyo.
Anak urang Lubuek Malako,
pai marantau ka tanah Jawo;
Kaba baraliah sakutiko,
sungguah baraliah disitu juo.
.//.

8. RUSIO TABUKAK
Kito curitokan Puti Salendang Dunia,
sajak manjatuahkan bungo hikmat,
sampai mandapek judu suami,
bukanlah anak rajo-rajo,
tapi saikua hewan sarupo kambiang,
lah rela pulo hati didalam,
itu adolah kuaso Tuhan,
tantu ado hikmah didalamnyo,
apo rusio didalamnyo,
Tuhan sajo nan ka tahu.
Tidua baduo dalam kulambu,
badup jo biri-biri,
tapi si Domba tidaklah amuah,
inyo lalok dibawah sajo,
disadiokan tampek sabuwah,
dialeh jo kain-kain,
disitulah biri-biri lalok,
ibo jo lucu kito mamikiakan.
Kok bari alah siang,
bolau bamain dalam taman bungo,
bamain suranh diri sajo,
makan daun-daun jo rumpuik mudo,
maalunlah nan banawo kambiank,
makan nasi tidak pandai, apo lai makan gulai ayam, itu pantangan kambiang bana.
Damikianlah nan alah tajadi, gampai tajadi paparangan, kutiko tadanga kaba baritonyo, ado muncul saurang pahlawan, pahlawan bakudo sangaik gagah, lah tibo firasat dek, Salendang.
Satiok hari alah siang, dipareso puti dalam taman, biri-biri nan tidak kalihatan, antah kamano garan painyo.
Bak itulah pado hari nan katigo, Si Domba alah bamain kadalam taman, puti Salendang didalam biliak, baru sajo si Domba turun kahalaman, inyo maintai elok-elok, di tinjau dari jauah sajo, manyuruak Puti dibaliak bungo, diliheknyo saralo korenah lakinyo, lah pai si Domba kabaliak bungo, iyo sabatang bungo kamuniang, ado sabanta antaronyo, lah tampak surang anak mudo, gagah nan bukan alang-alang, bajalan ba lambek-lambek,
</poem> -49-
alah sabanta antaronyo, tampaklah kudo saikua, kudo sambarani sangaik gagah, bapalano ameh sacukuiknyo, alah diracaknyo kudo nantun, dalam sabanta antaronyo, lah tabang kudo nantun, mambawo panunggang nan sangaik gagah tu, heranlah puti mamandangi.
Lalu bajalan puti lambek-lambek, dipareso kasado rumpuan bungo, lah sampai dibungo kamuniang nantun, bungo kamuniang nan rampak daun, batamulah sahalai kulik biri biri galak tasengeng Puti Salendang, rusio kini alah tabukak, lalu diambik malah kulik, lalu dibawo ka ateh ustano, langsuang dibawo kadalam dapua, api sadang dalam tungku, tukang masak sadang mamasak, lalu dimasuakkan kulik nantun, iyo kadalam tungku barapi, lah hanguih kulik biri-biri nantun, asok mandulang ka udaro, alangkah heran kito malihek, sagalo nan kanai asok, bagai basapuah dangan ameh.
Lah sudah kulik dipanggang,
pailah puti ka ayahnyo, -50-
disampaikanlah kaba jo barito, tantang apo nan diliheknyo, heranlah rajo mandangakan, sambia mangucap ba ulang-ulang, iko malah rusionyo, minantu rajo, hati harok bacampua cameh.
Anak puti babaju suto, suto babungo bakarang karang; Dialiah pulo jalan curito, baraliah pado urang parang.
Pado hari nan sahari itu, musuah tak tahan malawan lai, tasasak kasado paparangan, dinaiakkanlah bandera putiah, tandonyo kalah tidak basyarat, pahlawan lah pulang ka kandangnyo.
Satantang pahlawan nan bakudo, alah babaliak kataman bungo, kudo sambarani lah hilang gaib, alah mancari kian kumari, mancari barang nan tasuruak, namun lah payah dek mancari, nan dicari tak kunjuang dapek.
Sadang mancari-cari juo, lah mancogok rajo jo anaknyo, iyo Puti Salendang Dunia,
lalu bakato maso itu: -51-
"Manolah rang mudo janyo hambo, rang mudo usah manyuruak juo, maohkanlah lancang anak kami, kok kulik alah dibakanyo, tidak dapek babaliak lai, rusio alah tabukak kasadonyo...."
Lah sato pulo Salendang Dunia: "Oo, kakanda suami hambo, pandai bana kanda manyuruak, kini tak dapek babaliak lai, karupo asa biri-biri, kulik lah sudah hambo panggang, tidak babaliak kaasa lai, kok lah salah hambo disanan, barilah hambo hukumannyo....!"
Sabuwah tidak dapek jawab, satu tidak dapek kecek, alah basimpuah rang mudo tu, dimuko rajo ayah Salendang, lah bapaguik-paguik katigonyo, dibawo naiak malah sakali.
Masuak ka ustano katigonyo, tibo parentah dari rajo, bahaso minantunyo alah datang, alah babaliak kasa mulonyo, iyolah surang pamuda tampan, lah tibo pulo barito parang,
lah usai parang maso itu, - 52 -
musuah alah kalah parang,
alah manaiakkan bandera putiah,
Lasanang hati rakyat kasadonyo,
Di ulamg baralek sakali lal,
alek salamo tujuah hari,
di jamu rakyak kasadonyo,
dibantai kabau bapuluah ikua,
ba cepak cepong kasadonyo,
basanang hati urang sanapari.
Alah baralek sgalamo guo hari,
bakato si Domba ka bininyo:
"Adiak denai Salendang Dunia,
utk cukuik kagambiraan kito,
saeloknyo kito japuik mandeh jo bapak,
bapak jo mandeh dalam dusun,
urang patani buruak rupo,"
Lalu manjawab Salendang Dunia:
" Kok bak itu kato tuan,
lainoh tuan ba bapah ba mandeh,
kito japuik baliau kini,
nak samo sanang paratian,
nak tahu pulo hambo jo mintuo,
sugiro malah kito bakameh,
Ramilah urang dalam koto,
banyak urang manjuwa amehj
Baraliah pulo jalan curito,
aliahnyo kapado mandeh Domba Ameh,

Alah tibo maso kutikonyo,
barangkeklah puti jo suaminyo,
mukasuik manjapuik mintuonyo,
cukuik panginang jo pangsuah,
sarato pagawai saparalunyo,
lah naiak ka ateh kureta ameh,
ba rampek kudo nan ma helonyo
Sabab bakato Si Domba Ameh:
" Manolah adiak kato hambo,
usah adiak malu jo sagan,
bapak jo mandeh urang kampuang,
iyo urang kampuang buruak sajo,
diam dalam gubuak buruak,
kok kan malu rasonyo adiak,
molah kito babaliak pulang.“
Manjawab Salendang jo tasengeng:
" Itu tak usah tuan risaukan,
buruak jo rancak mintuo hambo,
kan hambo junjuang tinggi tinggi,
Alah taruih bajalan kureta nantun,
urang basusun tapi labuah,
malihek puti jo suaminyo,
bagadang hati kasadonyo,
mangucap syukur kapado Tuhan,
- 54-
Alah barapo lamonyo ,
sampailah arakan ka tapi kampuang,
kampuang si Domba dahulunyo,
disuruah baranti kureta nantun,
alah bakato Domba Ameh :
" Manolah adiak kato hambo,
itu moh gubuak mandeh hambo,
tidakkoh malu adiak singgah,
awak biaso dalam maligai,
kan naiak ka ateh gubuak buruak?"
Lah basadio Puti turun kureta,
dipacikkan tangannyo dek si Domba:
" Iko rumah mandeh nan lamo,
kini baliau alah pindah,
taruihkanlah jalan kureta iko,"
Alah bajalan pulo kureta nantun,
alah sampai ditapi rimbo,
tabantang jalan sangaik rancak,
rumah kasadonyo baru-baru,
bakilatan atok kanai mato ari,
nan sabuwah nan paling rancak,
lah silau mato mamandangi.
Masuaklah kureta kahalaman,
halaman batabua intan jo podi,
heran tacangan Salendang Dunia,
dalam ustano rajo dimano juo,
tidak ado nan sarupo itu,
rumahnyo tabuwek ameh padu,
- 55 -
Satantang mandeh sarato bapak,
mandanga ado arakan datang,
alah kaluwa dari rumah,
tagak baduo tacangang-cangang,
siapokoh garan nan datang,
rajo dimano, puti dimano,
naiak kureta sarancak tu,
apo mukasuik kadatangannyo?
Alah turun si Domba Ameh,
turun baduo jo bininyo,
lah sampai dimuko kaduonyo,
duduak basimpuah kaduonyo,
sabagai manyambah rajo basa,
heranlah baliau mamandangi.
" Usah hambo salah tanyo,
jaan hambo salah siasek,
siakoh garan urang mudo,
manga basimpuah dimulo kami?"
tanyo bapak jo mandeh.
Manjawab si Domba Ameh:
" Usah mandeh salah sangko,
hambo iyolah anak mandeh,
anak mandeh si Domba Ameh,
hambo barubah jadi manusia,
nan iko iyolah minantu mandeh,
puti rajo dalam nogari,
kok nak tahu curitonyo,
isuak buliah hambo sabuik,
![]() | Sebuah gambar seharusnya muncul pada posisi ini dalam naskah. Jika Anda bisa menyediakannya, lihat Wikisource:Pedoman gambar dan Bantuan:Menambah gambar sebagai panduan. |
- 56-
sabab panjang curitonyo."
Sangaiklah gadeng hati mandeh,
anak lah jadi urang bana,
tidak sarupo kambiang lai,
lah mandapek pulo bini rancak,
puti rajo dalam nagari.
Alah sudah babincang-bincang,
didalam rumah ameh nantun,
dibawolah mandeh jo bapak,
dibawo manghadap rajo dinagari,
nak samo sanang kasadonyo.
Manuruik kaba curitonyo,
sasudah mangkat mintuonyo,
Si Domba diangkek manjadi rajo,
manggantikan mintuonyo,
parentahnyo adia bukan kapalang,
rakyat sadonyo basanang hati,
aman santoso salamonyo,
Tidak elok kito badandam kasumat,
jauahkan bana cakak kalahi;
Sampai disiko curito tamat,
elok kaba kito sudahi,
T A M A T
―――――――――――
LURAH BUKIT, 8 MEI 1989,
pukul 18.00 WIB.
.////.