Kitab Undang-Undang Tanjung Tanah

Dari Wikisumber bahasa Indonesia, perpustakaan bebas

Kitab ini ditemukan di Tanjung Tanah di mendapo Seleman (terletak sekitar 15 kilometer dari Sungai Penuh, Kerinci) dan masih disimpan sampai sekarang oleh pemiliknya. Naskah Tanjung Tanah bukan hanya naskah Melayu yang tertua, melainkan juga satu-satunya naskah Melayu yang tertulis dalam aksara pasca-Palawa yang juga disebut sebagai aksara Malayu, dan naskah pada kitab ini masih mengunakan bahasa sansekerta[1].

Naskah Kitab Undang-Undang Tanjung Tanah[sunting]

Transliterasi naskah Tanjung Tanah[2] tersaji di bawah ini dalam dua versi, yaitu transliterasi kritis dan transliterasi diplomatis. Transliterasi kritis merupakan salinan teliti secara huruf demi huruf, tanda demi tanda, sedapatnya mencerminkan setiap ciri atau kekhususan teks asli. Sedangkan transliterasi diplomatis yang merupakan salinan luwes yang bertujuan memperkirakan bagaimana bacaan teks tersebut sebagaimana yang dimaksudkan.

Transliterasi Kritis[sunting]

  1. (Tidak Terbaca)
  2. [°Au#] [bé?] ....... [swasti] ḉri [śa]ka .... [tita] .....ma:sa wèsa:ka //••// .....==°u.. //••// jya:sta: masa titi kŗsnapaksa //••// di wasè...ņ¬ pduka sri ma:ha:raja karta==bèssa śri gandawaˆśa mradana ; ma:ga...sèņa...kartabès¬sa .....
  3. °anugraha: °atña saˆ [hya] kammatta n¬ pda ma:ndalika: di bumi kurinci silu:ñjur¬ kurinci: maka: ma: == ha: sèņapa:ti prapati sama[ḥ re/ga] tprabalaˆ balaˆ ŋaņ¬ disa: pra[ka][ra] dis=i daˆŋa ==dèsa: ha:llat¬ ma: hallatdi dèsa pradèsa ba: nwa saha:ya ; ja:ŋantida °i[da]
  4. pda dipatiña yaˆ su raˆ su raˆ......baraˆ tida °ida pda dipati , dwa ta: hil¬ sapaha: dandaña // sadaˆ paˆhuluña baha:wumman¬ tyada ya ma:nurunni , tyada ya ma:nu /ru\ṇi pa:ha:wumman¬ , ma:ŋada rakaḥ kalahi: , didanda sata:hi:l¬ sa:[pa]
  5. ha: // jaka balawannaṇka:dwa sama: kadanda ka:dwa // punara:pi jaka ma ŋannakaṇ judi ja:hi: , yang °adu ma:....== danda satahilsa:paha: yaˆ ba judi kadanda satahi:lsa:paha:: su raˆ suraˆ , gagga rabuttirampassi ma: la:wan¬ ma: ŋunuskarris¬ ..... tu mbakbunu:ḥ / ma:ti bala[ña] [da:] ka
  6. da dusunnuraˆ dunu=ˆŋan¬ [b]rati maliˆ mañamun¬ dyaˆka/tka\ṇnuraˆ mana:giḥ marusak¬ rumaḥ.. °u raˆ maliˆ rusuḥ caˆŋkal¬ °itu pa[ŋ] banwaka ¬ , saˆŋgabumikan¬ buna °anak¬ña tṛñata panjiˆ ka dalam¬ saparu lawandipati , yaˆ dunuˆŋanña didanda dwa tahi:lsa:paha: // pu
  7. narapi jaka °uraˆ ma:magat¬ pa°u cap¬ wuraˆ dipirak¬ña °uliḥ °uraˆ °uraˆ yaˆ mamagat¬ , didanda satahi l¬ pa:ha: // • // punarapi baraˆ maŋu baḥ sukattan¬ gantaˆ cupak¬ , ka: tiyaṇ ¬ , kundṛ buŋka/\piha:yu didanda satahil¬ sa ha: // baraˆ ma:nuŋgu °uraˆ tida ta °amit¬
  8. = pda paˆhuluña °uraˆ yaˆ di:tuˆgu maˆ°adaka ¬ ran¬/ña \ baribin¬ didanda satahil¬ sapaha: , yaˆ ma:ñuru pwan¬ samadanda aˆ[..wa]... raˆ ma:magaˆ °uraˆ tandaˆ barta ma:hu: lukanjudi jadi sabuˆ ma:liˆ , ba raˆ ma:ma:gaˆ didanda satahil¬ sa
  9. paha: // • // baraˆ °uraˆ na:yikka: ruma °uraˆ tida ya barsarru barku wat¬ barsulu , bu u saˆ gaˆbu mi:ka ¬ sala ta °uli ma:mu: nu saˆ gabumikan¬ °uli dipa: ti barampat¬ suku , sa:busu: kma mamunu sabusu:ktida
  10. ma:muu // • // maliˆ kambiˆ , ma liˆ babi danda sapulu mas¬ // ma: liˆ == °anjiˆ lima = mas¬ °anjiˆ ba saja , maliˆ °anjiˆ ma:wu sapulu mas¬ °anjiˆ dipati pwan¬ sakya n¬ // °anjiˆ ra:ja sata:hil¬ sapa:ha: // ma: = liˆ ha:yam¬ sa:
  11. haya °uraˆ , bagi °aspulaˆ duwa // ha:yam¬ ban¬nwa sikurpulaˆ tiga // ha:yamkutra bagi sikurpulaˆ lima // ha:yamdipati , °ayam¬ °anak¬ cucu dipa:ti bagi si/ku\ pulaˆ tuju // ha:yam¬ ra:ja ba ## gi sa pulaˆ dwa kali tuju // ha:/y\am¬ banwa lim¬
  12. kupaˆ , hayam pu\la /manikal¬ // ha:yamgutra taˆ ah tig:a mas¬ // ha:yam¬ anak¬ cucu dipati , ha: yamdipa:ti lima: mas¬ // ha:ya m¬ ra:ja sapulu mas¬ // baraˆ ma iwat¬ °uraˆ , da dandaña satahilsa:paha: , °uraˆ pulaˆ sarupa:ña //
  13. ja:ka °uraˆ tandaˆ baja:la basaja: bawa minam makan¬ la:luka ¬ // ba raˆ syapa °uraˆ mambawa °at¬ña pa: njalak¬ pasugu hi ha:ntar tati du-sun¬ , pakamitkan¬ °ulih °uraˆ pu ña dusun¬ // maliˆ tuwak¬ di data sdi bawa , didanda lima: ma:s¬ //
  14. ma:liˆ bu:bu , bubu ditimbunni... padi sipanu ña , jaka tida tarisi .... lima: masdandaña // baraˆ ma:...uba...pañcawida , didanda lima ta:hil¬ sapaha: // baraˆ bahilaˆ °uraˆ ma:ta karja yaˆ purwa , sa:kati lima danda ña // .. // barbu // baraˆ syapa: ba
  15. rbuñi dusa saˆkita, danda dwa ta: hil¬ sapaha: // ma:liˆ tapbu dipi kul¬ dijujuˆ diga:las¬ , lima ku paˆ dandaña // ja:ka: dimakandipaha/lu\ ñña tanamanña tanamkan/..\.. saba taˆ di kiri sabataˆ dika[ ]a dikapi t¬ , digaˆ gam¬ sabataˆ di kiri
  16. sa:bataˆ di ka: an¬ = dibawa pu- laˆ tida dusa: ña ma:kantabu °ita ma:liˆ bira , kaladi , hubi , tuba dipaha:mba dwa pulu dwa la:pa ha:ri, tida handakdipaha:mba , lima: mas¬ danda ña // ma:liˆ bu a siri pinaˆ °uraˆ °atawa sasa iña , dwa pulu dwa lapa na:
  17. ri dapaha:mba , tida ha:ndakdipa:ha: [m]ba lima: masdandaña // ma:liˆ pa:di sata: hil¬ sapa:ha: dandaña // maliˆ hubi bajunjuˆ an¬ lima kupaˆ , yaˆ tida bajunjuˆ an¬ lima mas¬ dandaña // ma:li[ˆ] tallu r¬ ha:yam¬ , °itik¬ prapati ditambu ktuju tumbuk¬ lima tumbuk¬ °uraˆ ma:
  18. na: a °i , dwa tumbuktuha:nña..mukaña dihusap¬ da antahi ha:yam¬ .. ti[da] ta risi sakyantaˆ a tiga mas¬ dandaña // ma:liˆ °isi jarrat , °anjiˆ sikurya pisora:wut¬ saha:lay , dandaña // ma:liˆ pulut¬ °isi pulut¬ , laˆ a sata:pay yan¬ dandaña , tida tarisi , taˆ a tiga:
  19. mas¬ dandaña // ma:liˆ ka:yin¬ , ba bat¬ ba:ju , distar¬ pa:ri rupaña, sapulu ma:sdandaña // maliˆ basi baba:jan¬ lima: masdandaña // maliˆ kuraysa:ni lima mas¬ // mali la , baja tupaˆ , sapulu masdandaña , ti da tarisi dibunu // °uraˆ maru
  20. gul¬ /si\dandaña // °uraˆ mara:gaˆ dwa ta hi:l¬ sapaha: , tida tarisi sakya n¬ dibunu // ma:liˆ ha:mpaˆ an¬ tuwak¬ sapa:ra °udaˆ sadulaˆ ti/ha \ su ku sikur¬ babi hu:tan¬ sikuñ[ñ]a , tida tarisi sakyan¬ /sa\pulu mas¬ dandaña // ma:liˆ ta:ka:lakpa:nyali-...
  21. n¬ hijuk¬ , lima = kupaˆ // pañalin¬ ma:no , rutan¬ lima: mas¬ // paña li ¬ akarsapulu ma:s¬ // maliˆ °a ntiliˆ an¬ lima mas¬ // ma:liˆ puka t¬ ja:la , taˆ kul¬ , pa:sap¬ , talla y¬, gitraˆ , lima masdandaña , ma:mba karda o , babina:sa da u: paka:
  22. raˆ an °uraˆ , babina:sa taltalo = y¬ , pa a:loy¬ ya nuraˆ , ha: tapdindiˆ lantay ra: o, lima masdanda ña // pu ara:pi jaka bahu:taˆ mas¬ pirak¬ riti ra:ncuˆ kaˆ a tambaga , si la:maña batiga puhu:n¬ // si ga ¬ sapa:ha a:yik¬ mas¬ manikal¬ // ja:ka bahu:taˆ barraspa:di , ja:wa , ja:
  23. guˆ , ha:njalay, dwa tahu: katiga ja mba barruk , labi dwa ta:hunkatiga hi ga ¬ ña ma:nikal¬ // pu:nara:pi ja = ka °uraˆ mamba:wa para:hu:raˆ , ti da disallaˆña , hi:laˆ paca binasa , dwa masdandaña // jaka ya disallaˆ [pa]s#a , hilaˆ ta = ya pa:ca bina:sa saraga
  24. ña bayirbali , jaka tida sili[ ]hi sa:rupa:ña // tida [?/si\?]yaˆ=== liwatdari janjaˆ , tuwaksatapay¬pa n¬ ha:yamsikur¬ kapulaˆ an¬ña // bidukpa: ayu gala , ka:jaˆ la: ntay pulaˆ an¬ , °itu pwa ¬ sakya- ¬ rak aña // pu arapi /ja\ka °uraˆ
  25. tudu manudu , tida saksiña, ti da cina tandaña , °adu sabuˆ , baraˆ tida ha:ndaksabuˆ diyala kan¬ // pu:nara:pi jaka °uraˆ ma:bukpa:n¬ niˆ sala laˆka sala kata sala ka: ka:kappan¬ , ma:mbayirsapat¬ sica: ra purwa // pu ara:pi ja:ka °uraˆ ba
  26. dusa: saˆkita hi:ram¬ talli nya, ballumta suda pda dati , dapatta ¬ ta °uli jaja:naˆ , kan¬/na\ danda samu= wa dwa == ka:li sapaha , sapa:ha= ka dalam¬ , sapa:ha: pda jaja:naˆ = lawa dipa:ti // dipagat¬ °uli ma nt muda di luwar¬ hi ga taˆ ah tiga:
  27. ma:s¬ tida jaja: aˆ dipa:ti baruli // jaka barala ha:nlima massa:mas¬ pa ruli ha: dipa:ti // hi ga sapulu ma: ska: datas¬ batahi:=lla ¬ , dwa ma spa:ruli handipa:ti // pu ..arapi pda ban¬ wa = // pda saha[:]ya , sapulu ta:ˆ a ti=ga: mas¬ sipattañña , sapu
  28. lu maspda: === di[ ]=ti taˆ a tiga maspda °uraˆ puña °[a]nak¬ // ban¬ nwa ja:ka ya bapu u[...]n¬ha ak¬ ña , dipa:ti dipa:ˆ gil¬ dahulu bakarja pda di/pati\=== , jaka dipa:ti ku diyan¬ °uli bakajaka ¬hana k¬ didusaka ¬ # sakyanta buñi
  29. ña atña tita ma:ha:ra:ja dra mmasara:ya // yatna yatna sidaˆ ma: ha:t¬ mya sa°isi bumi kuri ci , si lunju kuri ci // • samasta li kitaˆ == kuja °ali dipa:ti , di wasè/ba ¬\ di bumi palimbaˆ , di ha: dappanpa:duka sri ma:/ha:\raja dra
  30. mmasraya //∞//••// bari sala siliña , suwasta °uli sidaˆ ma: ha:t¬ mya: sa:mapta //∞// // pra=na mya: diwaˆ risa: maléswaraˆ // °Au.. // pranamya risa diwa=m¬ , t lu: kya dipa:ti stutim¬ , a: asattru
  31. d taˆ wakitnitri satra samuksaya m¬//••/∞// //= pranam¬mya a:ma , tundukra ma:ñamba , sirsa na ka: pa:la , diwa nama di/wa\ta , t na:ma su rga madya prata:la , dipati a:ma la: bi d ri pa:da sa:kal¬ = liya ¬ , na a a:ma: bañak¬ , d taˆ a:
  32. ma: yaˆ dika:taka ¬ , satra a: ma yaˆ satra , sa:muk¬sayamnama sarba sakalliya ¬ //∞// • // °i = ni saluka dipa:ti //

Transliterasi Diplomatis[sunting]

  1. (Tidak Terbaca)
  2. [“aum”] [bé?] [.....] swasti seri saka[warsa]tita [...] masa wèsaka •• [.....] “om” • jyasta masa titi keresnapaksa •• di wasè[ba]n peduka seri maharaja karetabèssa seri gandawa sa maredana, maga-[...] sèna [...] karetabèssa [...]
  3. anugeraha atña sa [hya ] kemmattan peda mandalika di bumi kurinci si-lunjur kurinci maka mahasènapati perapatih sama[...]t parebala -bala an di sa pera [ka] [ra] disi de a[n] dèsa hellat mahellat di dèsa peradèsa benuwa sahaya, ja an tida ida
  4. peda dipati-ña ya s[a]-ura s[a]-ura [....] bara tida ida peda dipati, dua tahil sa-paha danda -ña • sada pa hulu-ña bahawumman tiyada iya manurunni, tiyada iya manurun[n]i pahawumman, ma ada rakah kalahi, didanda sa-tahil sa-pa-
  5. -ha • jaka balawannan kaduwa sama kadanda kadwa • punarapi jaka ma ennakan judi jahi, yang adu ma[...] danda sa-tahil sa-paha, ya bajudi kadanda sa-tahil sa-paha s[a]-ura s[a]-ura , geggah rabutti rampassi malawan ma unus kerris [.....] tumbak bunuh; mati bala[ña] da ka
  6. da dusun-n-ura dunu an [b]erati mali mañamun diya katkan-n-ura managih marusak rumah ura mali rusuh ce kal itu pabenuwakan, se gabumikan bunah anak-ña tereñata panji ka dalam saparu lawan dipati, yang dunu an-ña didanda duwa tahil sa-paha • pu-
  7. -narapi jaka ura mamagat paucap-w-ura dipirak-ña ulih ura ura ya mamagat, didanda sa-tahil [sa-] paha • punarapi bara ma ubah sukattan ganta cupak, katiyan, kunder[i] bu kal pihayu didanda sa-tahil sa-[pa]ha • bara manu gu ura tida ta amit
  8. peda pa huluña ura ya ditu gu ma adakan renñah baribin didanda sa-tahil sa-paha, ya mañuruh puwan sama danda na [..wa] [ba]ra mamaga ura tanda bartah mahulukan judi jadi sabu mali , bara mamaga didanda sa-tahil sa-
  9. paha •• bara ura nayik ka rumah ura tida iya barserru barekuwat baresuluh, bunuh se ga bumikan salah ta ulih mamunuh se gabumikan ulih dipati barampat suku, sabusuk ma- mamunuh sabusuk tida
  10. mamunuh •• mali kambi , mali babi danda sa-puluh mas • mali anji lima mas, anji basaja, mali anji mawu sa-puluh mas anji dipati puwan sa-kiyan • anji raja sa-tahil sa-paha • mali hayam sa-
  11. haya ura , bagi as pula duwa • hayam bennuwa s[a]-ikur pula tiga • hayam kutera bagi s[a]-ikur pula lima • hayam dipati, ayam anak cucu dipati bagi s[a]-iku[r] pula tujuh • hayam raja bagi sa pula duwa kali tujuh • hayam benuwa lim[a]
  12. kupa , hayam pula manikal • hayam gutera te ah tiga mas • hayam-n-anak cucu dipati hayam dipati lima mas • hayam raja sa-puluh mas • bara ma iwat ura , da danda-ña sa-tahil sa-paha, ura pula sa-rupa-ña
  13. jaka ura tanda bajalan basaja bawa minam makan lalukan • bara siyapa ura mambawa atña panjalak pasuguhhi hantar tati dusun, pakamitkan ulih ura puña dusun • mali tuwak di datas di bawah, didanda lima mas •
  14. mali bubu, bubu ditimbunni [...] padi si-panuh-ña, jaka tida tarisi [...] lima mas danda-ña • bara ma[ ]uba[h] pañcawida, didanda lima tahil sa-paha • bara bahila ura mata kareja ya purewa, sa-kati lima danda-ña •• barebu • bara siyapa ba-
  15. -rebuñi dusa sa kita, danda duwa tahil sa-paha • mali tepbu dipikul dijuju digalas, lima kupa danda-ña • jaka dimakan dipahalu-ñ-ña tanaman-ña tanamkan[...] sa-bata di kiri sa-bata di kanan dikapit, dige gam sa-bata di kiri
  16. sa-bata di kanan dibawa pula tida dusa-ña makan tebu ita mali birah, kaladi, hubi, tuba dipahamba duwa puluh duwa lapan hari, tida handak dipahamba, lima mas danda-ña • mali bu a sirih pina ura atawa sasa i-ña, duwa puluh duwa lapan-n-[h]a-
  17. -ri dapahamba , tida handak dipahamba lima mas danda-ña • mali padi sa-tahil sa-paha danda-ña • mali hubi bajunju an lima kupa , ya tida bajunju an lima mas danda-ña • mali[ ] tellur hayam, itik perapati ditambuk tujuh tumbuk lima tumbuk ura ma-
  18. -na ah[h]i, duwa tumbuk tuhan-ña muka-ña dihusap da an tahi hayam tida tarisi sa-kiyan te ah tiga mas danda-ña • mali isi jerrat, anji s[a]-ikur iya piso rawut sa-halay, danda-ña • mali pulut isi pulut, le a sa-tapayyan danda-ña, tida tarisi, te ah tiga
  19. mas danda-ña • mali kayin, babat baju distar pari rupa-ña, sa-puluh mas danda-ña • mali basi babajan lima mas danda-ña • mali kuraysani lima mas • mali[ ] [...] baja tupa , sa-puluh mas danda-ña, tida tarisi dibunuh • ura maru-
  20. -gul si-danda-ña • ura maraga duwa tahil sa-paha, tida tarisi sa-kiyan dibunuh • mali hampa an tuwak sa-parah uda sa-dula tiha suku s[a]-ikur babi hutan s[]ikuñ[ñ]a, tida tarisi sa-kiyan sa-puluh mas danda-ña • mali takalak pañali-
  21. -n hijuk, lima kupa • pañalin mano, rutan lima mas • pañalin-n-akar sa-puluh mas • mali antili an lima mas • mali pukat jala, te kul, pasap, tellay, gitera , lima mas danda-ña, mambakar da o, babinasa da u paka-
  22. -ra an ura , babinasa tal-taloy, panaloyyan-n-ura , hatap dindi lantay ra o, lima mas danda-ña • punarapi jaka bahuta mas pirak riti rancu ka sa tambaga, si-lama-ña batiga puhun • si gan sa-paha nayik mas manikal • jaka bahuta berras padi, jawa, ja-
  23. -gu , hanjalay, duwa tahun katiga jamba berruk, labih duwa tahun katiga hi gan-ña manikal • punarapi jaka ura mambawa parahu[-u]ra , tida disella -ña, hila pacah binasa, duwa mas dandanya • jaka iya disella [pasa ?], hila ta iya pacah binasa saraga-
  24. -ña bayir bali, jaka tida silihhi sa-rupa-ña • tida [?si?]yaŋ....liwat dari janjaŋ, tuwak sa-tapay[ya?]n hayam s[a]-ikur kapulaŋ ŋan-ña • biduk paŋayuh galah, kajaŋ lantay pulaŋ ŋan, itu puwan sakiyan rakna-ña • punarapi jaka uraŋ
  25. tuduh-manuduh, tida saksi-ña, tida cina tanda-ña, adu sabuŋ , baraŋ tida handak sabuŋ diyalahkan • punarapi jaka uraŋ mabuk penniŋ salah laŋkah salah kata salah ka kakappan, mambayir sapat si-cara purewa • punarapi jaka uraŋ ba-
  26. -dusa saŋkita hiram tellih-ña, bellum ta suda peda d[ip]ati, dapattan ta ulih jajana , kenna danda samu[ ]wan duwa kali sa-paha, sa-paha ka dalam, sa-paha peda jajana lawan dipati • dipagat ulih manter[i] muda di luwar hiŋ gan teŋ ŋah tiga
  27. mas tida jajana dipati barulih • jaka baralahhan lima mas sa-mas parulihhan dipati • hiŋ gan sa-puluh mas ka datas batahillan, duwa mas parulihhan dipati • punarapi peda bennuwa • peda sahaya, sa-puluh teŋ ŋah tiga mas si-pattañña, sa-pu-
  28. -luh mas peda di[pa]ti teŋ ŋah tiga mas peda uraŋ puña anak • bennuwa jaka iya bapuŋ u[tka]n hanak-ña, dipati dipeŋ ŋgil dahulu bakareja peda dipati, jaka dipati kudiyan ulih bakajakan hanak didusakan sa-kiyan ta buñi-
  29. -ña atña titah maharaja daremmaseraya • yatna-yatna sidaŋ mahatmiya sa-isi bumi kurinci, si-lunju kurinci • samasta likitaŋ kuja ali dipati, di wasèban di bumi palimbaŋ, di hadappan paduka seri maharaja dare-
  30. mmaseraya ~•• bari salah sili[h]-ña, suwasta ulih sida mahatmiya samapta ~ • pranemiya diwaŋ serisa [a]maléswaraŋ • “aum” • pranemiya serisa diwam, ter[i]lukyadipati stutim, nana-setteru
  31. deretaŋ wak[eti] nitri satra-samuksayam •• ~ ; pranemmiya nama, tunduk mañambah, sirsa na[ma] kapala, diwa nama diwata, terenama surega madiya paretala, dipati nama labih derri peda sa-kelliyan, nana nama bañak, deretaŋ na-
  32. -ma yaŋ dikatakan, satra nama yaŋ satra, samuksayam nama sarba sa-kelliyan ~ • ini saluka dipati ;

Alih Bahasa[sunting]

  1. [tidak terbaca]
  2. Oμ. Pada tahun saka yang baru lalu, pada bulan Vai¢åkha .Oμ. Pada bulan Jyai߆hå , di fase bulan mati. Di Waseban paduka Sri Maharaja Yang Menyembuhkan Segala Jenis Racun (?), Yang Lahir Dalam Dinasti Harum, Yang Pertama Antara Para Pegawai Tinggi dan Panglima, Yang Menyembuhkan Segala Jenis Racun (?), yang mulia...
  3. Ini anugerah titah Sanghyang Kemitan kepada penguasa di Bumi Kerinci sepanjang Kerinci, beserta hulubalang, para patih, pemuka agama, punggawa, ....., perkampungan pendatang, desa-desa, daerah bawahan, jangan tidak taat
  4. kepada dipatinya masing-masing. Barang siapa tidak taat pada dipati didenda dua seperempat tahil. Bila penghulunya panggil rapat desa dia tidak turun, tidak turun dia ke rapat desa, memancing keributan, didenda satu seperempat tahil.
  5. Jika berkelahi sama-sama didenda keduanya. Dan lagi, jika mengenai judi dadu , yang adu .... didenda satu seperempat tahil, yang berjudi didenda satu seperempat tahil masing-masing, [bila terjadi] kerusuhan rebut-rampas, melawan, menghunus keris, ...... tombak, bunuh, mati ... ...
  6. ... dusun orang bermukim ..... [bila] maling menyamun yang diangkat oleh pihak penagih merusak rumah orang, maka maling yang membuat rusuh itu diasingkan, ... bunuh anaknya, .... lawan dipati tempat pemukimannya didenda dua seperempat tahil.
  7. Dan lagi, jika orang memotong ucapan orang, dan mereka diPIRAK oleh orang-orang yang memotong, dendanya satu [se-]perempat tahil. Punarapi barang mangubah sukatan gantang cupak, katian, kunderi bungkal pihayu didanda satahil sa[pa]ha. Barang manunggu urang tida ta amit
  8. peda panghulunya urang yang ditunggu mangadakan renyah baribin didanda satahil sapaha, yang manyuruh puan sama danda ... [ba]rang mamagang urang tandang bartah mahulukan judi jadi sabung maling, barang mamagang didanda satahil sa
  9. paha. Barang urang naik ka rumah urang tida ia barseru barekuat barsuluh, bunuh senggabumikan salah ta ulih mamunuh senggabumikan ulih dipati barampat suku, sabusuk mamunuh sabusuk tida
  10. mamunuh. Maling kambing, maling babi danda sapuluh mas. Maling anjing lima mas, anjing basaja, maling anjing mau sapuluh mas anjing dipati puan sakian. Anjing raja satahil sapaha. Maling hayam sahaya urang,
  11. bagi [esa] pulang dua. Hayam benua s[a]ikur pulang tiga. Hayam kutera bagi s[a]ikur pulang lima. Hayam dipati, ayam anak cucu dipati bagi saiku[r] pulang tujuh. Hayam raja bagi [e]sa pulang dua kali tujuh. Hayam benua lim[a]
  12. kupang, hayam pulang manikal. Hayam gutera tengah tiga mas. Hayam anak cucu dipati hayam dipati lima mas. Hayam raja sapuluh mas. Barang mangiwat urang, dandanya satahil sapaha, urang pulang sarupanya.
  13. Jaka urang tandang bajalan basaja bawa minum makan lalukan. Barang siapa urang mambawa atnya panjalak pasuguhi hantar tati dusun, pakamitkan ulih urang punya dusun. Maling tuak di datas di bawah, didanda lima mas.
  14. Maling bubu, bubu ditimbuni [..] padi sipanuhnya, jaka tida tarisi [..] lima mas dandanya. Barang ma[ng]uba[h] pancawida, didanda lima tahil sapaha. Barang bahilang urang mata kareja yang purewa, sakati lima dandanya. Barang siapa ba
  15. rebunyi dusa sangkita, danda dua tahil sapaha. Maling tebu dipikul dijujung digalas, lima kupang dandanya. Jaka dimakan dipahalunya tanamannya tanamkan [...] sabatang di kiri sabatang di kanan dikapit, digenggam sabatang di kiri
  16. sabatang di kanan dibawa pulang tida dusanya makan tebu itu[.] Maling birah, kaladi, hubi, tuba dipahamba dua puluh dua lapan hari, tida handak dipahamba, lima mas dandanya. Maling bunga sirih pinang urang atawa sasanginya, dua puluh dua lapan [h]a
  17. ri diperhambakan, kalau tidak mau diperhambakan, lima mas dendanya. Maling padi satu seperempat tahil dendanya. Maling ubi yang berikut pohon lima kupang dendanya, yang tidak berikut pohon lima mas dendanya. Mali[ng] telur hayam, itik perapati ditumbuk tujuh tumbuk lima tumbuk urang ma
  18. nangahi, dua tumbuk tuhannya mukanya dihusap dangan tahi hayam tida tarisi sakian tengah tiga mas dandanya. Maling isi jerat, anjing s[a]ikur ia piso raut sahalai, dandanya. Maling pulut isi pulut, lenga satapayan dandanya, tida tarisi, tengah tiga
  19. mas dandanya. Maling kain, babat baju distar pari rupanya, sapuluh mas dandanya. Maling basi babajan lima mas dandanya. Maling kuraysani lima mas. Mali[ng] [...] baja tupang, sapuluh mas dandanya, tida tarisi dibunuh. Urang maru
  20. gul sidandanya. Urang maragang dua tahil sapaha, tida tarisi sakian dibunuh. Maling hampangan tuak saparah udang sadulang tihang suku s[a]ikur babi hutan s[a]ikurnya, tida tarisi sakian sapuluh mas dandanya. Maling takalak panyali
  21. n hijuk, lima kupang, panyalin mano, rutan lima mas, panyalin akar sapuluh mas. Maling antilingan lima mas. Maling pukat jala, tengkul, pasap, telai, giterang, lima mas dandanya[.] Mambakar dango, babinasa dangu paka
  22. rangan urang, babinasa tal-taloy, panaloyan urang, hatap dinding lantai rango, lima mas dandanya. Punarapi jaka bahutang mas pirak riti rancung kangsa tambaga, si-lamanya batiga puhun[,] singgan sapaha naik mas manikal. Jaka bahutang beras padi, jawa, ja
  23. gung, hanjalai, dua tahun katiga jamba beruk, labih dua tahun katiga hinggannya manikal. Punarapi jaka urang mambawa parahu [u]rang, tida diselangnya, hilang pacah binasa, dua mas dandanya. Jaka ia diselang [pasang?], hilang ta ia pacah binasa saraga
  24. nya bayir bali, jaka tida silihi sarupanya. Tida [...] yang [...] liwat dari janjang, tuak satapayan hayam s[a]ikur kapulangannya. Biduk pangayuh galah, kajang lantay pulangan, itu puan sakian raknanya. Punarapi jaka urang
  25. tuduh-manuduh, tida saksinya, tida cina tandanya, adu sabung, barang tida handak sabung dialahkan. Punarapi jaka urang mabuk pening salah langkah salah kata salah kakapan, mambayir sapat sicara purewa. Punarapi jaka urang ba
  26. dusa sangkita hiram telihnya, belum ta suda peda d[ip]ati, dapatan ta ulih jajanang, kena danda samu [...] wan dua kali sapaha, sapaha ka dalam, sapaha peda jajanang lawan dipati. Dipagat ulih manteri muda di luar hinggan tengah tiga
  27. mas tida jajanang dipati barulih. Jaka baralahan lima mas samas parulihan dipati. Hinggan sapuluh mas ka datas batahilan, dua mas parulihan dipati. Punarapi peda benua. Peda sahaya, sapuluh tengah tiga mas sipatannya, sapu
  28. luh mas peda di[pa]ti tengah tiga mas peda urang punya anak. Benua[.] Jaka ia bapungu[tka]n hanaknya, dipati dipenggil dahulu bakareja peda dipati, jaka dipati kudian ulih bakajakan hanak didusakan[.] Sakian ta bunyi (Demikianlah bunyi)
  29. nya perintah titah maharaja daremmaseraya (Dharmasraya). Para pembesar Bumi Kerinci, sepanjang Tanah Kerinci memberi perhatian sepenuhnya. Semua (yang terjadi pada sidang besar) ditulis dengan lengkap oleh Kuja Ali, Dipati, di Waseban, di Palimbang, di hadapan paduka Maharaja dare-
  30. mmaseraya (Dharmasraya). Bari salah sili[h]nya, suasta ulih sidang mahatmya samapta. Pranemya diwang sirsa [a]maléswarang. Aum. Pranemya serisa diwam, terilukyadipati stutim, nana-seteru
  31. deretang wak[eti] nitri satra-samuksayam. Pranemya nama, tunduk manyambah, siresa na[ma] kapala, diwa nama diwata, teri nama surega madya paretala, dipati nama labih deri peda sakelian, nana nama banyak, deretang na
  32. ma yang dikatakan, satra nama yang satra, samuksayam nama sarba sakelian. Ini saluka dipati.

Catatan Tambahan[sunting]

Penjelasan tentang seloka dipati: Om, sembah dengan [menundukkan] kepala kepada Sang Dewa, Pujaan kepada Sang Dipati di tiga buana, [ialah] surga, dunia, dan pretala, Sang pembela [negeri] terhadap aneka musuh, yang berkata tegas, Pemimpin para satriya.

Referensi[sunting]

  1. Kozok, U., (2004), The Tanjung Tanah code of law: The oldest extant Malay manuscript, Cambridge: St Catharine's College and the University Press.
  2. Kozok, Uli, (2006), Kitab Undang-Undang Tanjung Tanah: Naskah Melayu yang Tertua, Jakarta: Yayasan Obor Indonesia, ISBN 979-461-603-6.

Karya ini merupakan ekspresi budaya tradisional yang hak ciptanya dipegang oleh negara Republik Indonesia.


Copy, distribute and transmit the work
Copy, distribute and transmit the work
Karya ini memiliki hak cipta. Penggunaan harus memperhatikan nilai-nilai yang hidup dalam masyarakat pengembannya. Lihat Pasal 38 UU No. 28 Tahun 2014 untuk lebih jelas.